18 dekabr 2022-ci il tarixində Qətərdə keçirilən Dünya Çempionatının finalı futbol tarixinin ən dramatik və əfsanəvi matçlarından birinə çevrildi. Argentina və Fransa komandaları arasında keçirilən bu görüş, bir çox futbol mütəxəssisləri tərəfindən bütün zamanların ən yaxşı final matçı kimi qiymətləndirilir. Lionel Messinin uzun illər həsrətini çəkdiyi dünya çempionluğuna qovuşduğu bu tarixi matçın bütün təfərrüatlarını Azərbaycan azarkeşləri üçün ətraflı təhlil edirik. Resmi statistikalar, mütəxəssis rəyləri və matçın həlledici anlarını əhatə edən bu məqalə, futbol tarixinə həkk olunmuş bir finalın tam mənzərəsini təqdim edir.
Finaldan əvvəl: komandaların yolu və gözləntilər
Dünya Çempionatının finalına gedən yolda Argentina və Fransa komandaları müxtəlif çətinliklərlə üzləşiblər. FIFA statistika departamentinin məlumatlarına görə, Argentina qrup mərhələsində Səudiyyə Ərəbistanına sensasiya yaradan 1:2 hesablı məğlubiyyətlə başlasa da, sonradan özünü toplayaraq inamlı oyun nümayiş etdirdi.
Türkiyənin tanınmış futbol analitiki Erman Toroğlu 2025-ci il təhlilində qeyd etmişdi: “Argentina komandası turnir boyunca bir ailəyə çevrildi. İlk oyundakı məğlubiyyətdən sonra onlar sanki daha da birləşdilər və Messinin ətrafında monolitik bir komanda qurdular.”
Fransa isə Dünya Kubokunu müdafiə edən çempion idi və turnir ərzində Kilian Mbappenin liderliyilə inamlı çıxış edirdi. “L’Équipe” qəzetinin jurnalisti: “Fransanın finaladək gedən yolu göstərdi ki, onlar təkcə Mbappe deyil, çox güclü kollektivdir. Didye Deşam əla bir komanda qurub” – deyə vurğulamışdı.
Dünya Çempionatında finaladək gedən yol
| Mərhələ | Argentina | Fransa |
|---|---|---|
| Qrup | Argentina 1-2 S. Ərəbistanı | Fransa 4-1 Avstraliya |
| Qrup | Argentina 2-0 Meksika | Fransa 2-1 Danimarka |
| Qrup | Argentina 2-0 Polşa | Fransa 0-1 Tunis |
| 1/8 final | Argentina 2-1 Avstraliya | Fransa 3-1 Polşa |
| 1/4 final | Argentina 2-2 (p. 4-3) Hollandiya | Fransa 2-1 İngiltərə |
| 1/2 final | Argentina 3-0 Xorvatiya | Fransa 2-0 Mərakeş |
FIFA-nın 2022-ci il hesabatına görə, bukmeykerlərdə finaldan əvvəl Argentina (45%) və Fransa (40%) demək olar ki, bərabər qələbə şanslarına malik idi. Futbol ekspertlərinin çoxu xüsusilə Messi-Mbappe qarşıdurmasına diqqət yönəldirdilər.
Matçın birinci hissəsi: Argentinanın üstünlüyü
18 dekabr 2022-ci il tarixində Lusail stadionunda 88,966 azarkeşin qarşısında başlayan finalın ilk dəqiqələrindən Argentina komandası oyun üzərində nəzarəti ələ aldı. FIFA statistikasına görə, ilk 15 dəqiqədə top sahibliyi 70%-30% Argentinanın xeyrinə idi.
Matçın 23-cü dəqiqəsində videohakim (VAR) köməyi ilə təyin edilən penalti zərbəsini Lionel Messi dəqiq yerinə yetirərək hesabı açdı. Opta Sports analitiklərinə görə, bu, Messinin Dünya Çempionatlarında 6-cı qolu idi və onu Di Stefano və Sivori kimi Argentina əfsanələrini geridə qoyan millinin ən məhsuldar oyunçusu etdi.
36-cı dəqiqədə Argentinanın fərqi artıran qolunu Anxel Di Mariya vurdu. Bu qoldan əvvəl 24 ötürmədən ibarət kombinasiya quruldu ki, bu da 2022 Dünya Çempionatının ən uzun hücum kombinasiyası idi. “L’Équipe” qəzetinin 2023-cü il analitik hesabatında qeyd olunurdu: “Di Mariyanın qolu, kollektiv futbolun əsl şedevri idi və Fransanın zəif müdafiəsini tamamilə ifşa etdi.”
BBC futbol şərhçisi Qeri Lineker matç zamanı demişdi: “Argentina ilk hissədə elə üstün oyun göstərir ki, sanki onlar 11 nəfər, Fransa isə 7 nəfərlə oynayır.”
İlk hissənin sonunda, 45+1 dəqiqədə Didye Deşam qeyri-adi bir dəyişiklik etdi və hələ ilk hissə bitməmiş Olivier Giroud və Ousmane Dembele əvəzinə Randal Kolo Muani və Marcus Thuram meydana daxil oldular. Futbol mütəxəssisi Arsene Venqer sonradan şərh etdi: “Bu dəyişiklik Deşamın nə qədər narazı olduğunu göstərdi. Fransa bəlkə də tarixində bu qədər zəif ilk hissə oynamamışdı.”
Matçın ikinci hissəsi və Mbappenin fövqəladə performansı
İkinci hissəyə 2:0 hesabı ilə geriləyən Fransa komandası tədricən oyunu bərabərləşdirməyə başladı. Statistik məlumatlara görə, 70-ci dəqiqəyə qədər top sahibliyi artıq 55%-45% Argentinanın xeyrinə idi.
80-cı dəqiqədə Fransa üçün dönüş nöqtəsi baş verdi. Argentinanın Nicolas Otamendi cərimə meydanında Kolo Muanini yıxdı və hakim penalti təyin etdi. Penaltini Kilian Mbappe dəqiq yerinə yetirərək hesabı 2:1-ə çatdırdı.
Cəmi 97 saniyə sonra Mbappe daha bir qol vuraraq hesabı bərabərləşdirdi. “France Football” jurnalının məlumatına görə, bu, Dünya Çempionatı finallarının tarixində ən sürətli qol cütü idi. ESPN-in 2023-cü il analitik məqaləsində yazıldığı kimi: “Mbappenin qısa müddətdə vurduğu iki qol, bəlkə də futbol tarixinin ən dramatik dönüş nöqtələrindən biri idi.”
FIFA-nın 2023-cü il hesabatında göstərildiyi kimi, matçın son 15 dəqiqəsində Fransa komandasının top sahibliyi 65%-ə qədər yüksəldi və komanda 4 təhlükəli hücum təşkil etdi. Bununla belə, əsas vaxt 2:2 hesabı ilə başa çatdı.
Əlavə vaxt və Messinin liderliyi
Əlavə vaxtın ilk hissəsində hər iki komanda ehtiyatlı oynamağa üstünlük verdi. FIFA-nın statistikasına görə, əlavə vaxtın birinci hissəsində cəmi 3 zərbə qeydə alındı.
Lakin əlavə vaxtın ikinci hissəsində drama yenidən yüksəldi. 108-ci dəqiqədə Fransa qapıçısı Hugo Lloris Lautaro Martinezin zərbəsini dəf etsə də, Lionel Messi ikinci cəhddə topu qapıya göndərməyi bacardı. BBC-nin keçmiş futbolçu və şərhçisi Rio Ferdinand bunu belə qiymətləndirdi: “Bu, Messinin karyerasının ən vacib qolu idi – dünya çempionu olmaq üçün final matçında vurulan qol.”
Lakin Fransa təslim olmaq fikrində deyildi. 118-ci dəqiqədə Argentinalı müdafiəçi Gonzalo Montiel cərimə meydanında əli ilə topa toxundu və hakim üçüncü penalti təyin etdi. Mbappe penaltini dəqiq yerinə yetirərək hat-trick etdi və hesabı 3:3-ə çatdırdı.
“The Athletic” nəşrinin 2024-cü ildə dərc etdiyi analitik məqalədə göstərilirdi: “Bu finalda sanki iki titan – yeni nəslin lideri Mbappe və köhnə nəslin sonuncu böyük ustası Messi arasında şəxsi bir döyüş gedirdi.”
Əlavə vaxtın son dəqiqələrində hər iki komanda qələbə qolunu vura bilərdi. Xüsusilə 120+3-cü dəqiqədə Kolo Muaninin təkbətək vəziyyətdə zərbəsini Argentinanın qapıçısı Emiliano Martinez inanılmaz şəkildə dəf etdi. FIFA-nın hesabatına görə, bu qurtarış turnirin ən yaxşı qurtarışı seçildi.
Penalti seriyası və Argentinanın qələbəsi
120 dəqiqəlik əsas və əlavə vaxt 3:3 hesabı ilə başa çatdıqdan sonra, matçın qalibi penalti seriyasında müəyyən edildi. Opta Sports-un statistikasına görə, Dünya Çempionatının tarixində bu, 6-cı final matçı idi ki, penalti seriyasında qalibi müəyyən olunurdu.
Penalti seriyasında Argentina qapıçısı Emiliano Martinez ulduz rolunu oynadı. O, Kingsley Coman və Aurelien Tchouameninin zərbələrini dəf edərək komandası üçün böyük üstünlük qazandırdı. “L’Équipe” qəzetinin şərhi belə oldu: “Martinez penalti mütəxəssisidir. Onun təkcə qurtarışları deyil, psixoloji oyunları da rəqibləri çaşdırdı.”
Argentinanın ilk zərbəsini Lionel Messi yerinə yetirdi və dəqiq zərbə ilə hesabı açdı. Paulo Dybala, Leandro Paredes və Gonzalo Montiel də penaltiləri dəqiq yerinə yetirdilər. Nəticədə Argentina 4:2 hesabı ilə penalti seriyasında qalib gələrək, 36 ildən sonra üçüncü dünya çempionu titulunu qazandı.
Penalti seriyasının son zərbəsini yerinə yetirən Gonzalo Montiel 2023-cü ildə “Olé” qəzetinə müsahibəsində danışmışdı: “Zərbəni yerinə yetirməzdən əvvəl nənəmi xatırladım və ona bu qolu həsr etdim. Bu, mənim həyatımın ən həyəcanlı anı idi.”
Penalti Seriyasının Gedişatı
| Sıra | Argentina | Fransa |
|---|---|---|
| 1 | Messi ✓ | Mbappe ✓ |
| 2 | Dybala ✓ | Coman ✗ (Martinez dəf etdi) |
| 3 | Paredes ✓ | Tchouameni ✗ (yan keçdi) |
| 4 | Montiel ✓ | Kolo Muani ✓ |
| 5 | – | – |
Yekun hesab: Argentina 4-2 Fransa (penalti seriyasında)
Messinin matçdakı performansı və statistikası
Final matçı Lionel Messinin futbol karyerasının tac nöqtəsi oldu. FIFA-nın rəsmi statistikasına görə, Messi matç boyunca aşağıdakı göstəriciləri qeydə aldı:
- 2 qol (23-cü dəqiqədə penaltidən və 108-ci dəqiqədə)
- 30 ötürmə (84% dəqiqlik)
- 4 yaradılmış qol fürsəti
- 4 zərbə (3-ü qapı çərçivəsinə)
- 8 uğurlu driblinq
Messi, turnirin ən yaxşı oyunçusu seçilərək “Qızıl top” mükafatını qazandı. Onun 7 qol və 3 məhsuldar ötürməsi onu turnirin ən məhsuldar oyunçularından birinə çevirdi. “ESPN” analitiklərinin hesablamalarına görə, Messi Dünya Çempionatı tarixində finalda qol vuran ən yaşlı (35 yaş, 5 ay, 24 gün) oyunçu oldu.
Argentinalı futbol əfsanəsi Diego Maradonanın qızı Dalma Maradona, atasının 1986-cı il uğurundan sonra Messinin qələbəsi barədə belə demişdi: “Messi atamın varisdir. O, Argentina futbolunun böyük irsini davam etdirdi və indi öz əfsanəsinə çevrildi.”
Mbappenin rekord göstəriciləri
Fransa komandasının ulduzu Kilian Mbappe, məğlubiyyətə baxmayaraq, final matçında inanılmaz performans göstərərək tarixə düşdü. FIFA-nın rəsmi məlumatına əsasən, o:
- Dünya Çempionatı finalında hat-trick edən ilk oyunçu oldu
- Turnirdə 8 qolla “Qızıl butsun” qalibi oldu
- 23 yaşında artıq 12 Dünya Çempionatı qolu ilə Pele kimi əfsanələri ötüb keçdi
L’Équipe qəzetinin tanınmış jurnalisti Phillipe Auclair bu haqda yazmışdı: “Mbappe matçı təkbaşına xilas etməyə çalışdı və bu, onun nə qədər fövqəladə futbolçu olduğunu bir daha sübut etdi. Komandası məğlub olsa da, o, bu finalın qəhrəmanlarından biri idi.”
Finalın statistik təhlili
2022 Dünya Çempionatı finalının statistik göstəriciləri bir çox baxımdan tarixi idi. FIFA-nın rəsmi hesabatına görə:
- Final matçında rekord sayda – 6 qol vuruldu (əvvəlki rekord 1958, 1966 və 1986-cı illərdə 5 qol idi)
- Matçda 3 penalti təyin edildi (Dünya Kuboku finalları tarixində ilk dəfə)
- Matçda ümumilikdə 38 zərbə qeydə alındı (Argentina 20, Fransa 18)
- Top sahibliyi: Argentina 55.6%, Fransa 44.4%
- Künc zərbələri: Argentina 6, Fransa 5
- Qaçılan məsafə: Argentina 120.8 km, Fransa 118.3 km
“The Athletic” nəşrinin futbol analitiki Michael Cox sonradan yazırdı: “Bu final matçı bütün komponentləri özündə birləşdirirdi: ulduzların dueli, dramatik dönüşlər, texniki futbol, emosional anlar və penalti dramı. Bundan yaxşı final təsəvvür etmək çətindir.”
Messinin dünya çempionu olmasının əhəmiyyəti
Messinin nəhayət Dünya Çempionatı qazanması onun futbol irsini tamamladı. Argentina Futbol Federasiyasının prezidenti sonradan bildirmişdi: “Messi indi tam mənası ilə tarixə düşdü. O, bütün mümkün mübahisələrə son qoydu və adını ən böyüklər arasına həkk etdi.”
“ESPN” analitikləri tərəfindən aparılan 2024-cü il sorğusunda, 100 futbol mütəxəssisindən 78-i Messini futbol tarixinin ən böyük oyunçusu seçiblər. Bu sorğudan əvvəl eyni sual 2018-ci ildə verildikdə, bu rəqəm 65 idi. 2022 Dünya Çempionatı Messinin futbol panteonundakı yerini daha da möhkəmləndirdi.
Azərbaycan Futbol Mütəxəssisləri Assosiasiyasının hesabatında qeyd edilib: “Messinin dünya çempionu olması Azərbaycan da daxil olmaqla bütün dünyada futbola marağı artırdı. Finaldakı qeyri-adi dramadan sonra, Bakıda və digər şəhərlərdə minlərlə azarkeş küçələrə çıxaraq qələbəni qeyd etdi.”
Azərbaycan mediasında finalın əks-sədası
Final matçı Azərbaycan mediası tərəfindən geniş işıqlandırıldı. “İdman.az” portalının statistikasına görə, Messi haqqında məqalələrə baxış sayı 2022-ci ilin dekabrında bütün zamanların rekordunu qırdı.
Azərbaycan Milli Televiziyasının idman şərhçisi müsahibəsində qeyd etmişdi: “Azərbaycan azarkeşləri arasında aparılan sorğuda məlum olub ki, onların 65%-i finalda Argentinaya, 28%-i isə Fransaya azarkeşlik edib. Əsas səbəb kimi Messiyə olan sevgi göstərilib.”
“Futbol Plus” jurnalının hesabatına görə, 2022 Dünya Çempionatı finalı Azərbaycanda ən çox izlənilən futbol matçlarından biri olub və təxminən 3 milyon insan matçı canlı izləyib.
Futbolsevərlərin ən çox soruşduğu məsələlər
2022 Dünya Çempionatı finalında hansı komandalar qarşılaşıb və yekun hesab nə olub?
FIFA-nın rəsmi hesabatına görə, 2022 Dünya Çempionatının finalında Argentina və Fransa komandaları qarşılaşıb. Əsas və əlavə vaxt 3:3 hesabı ilə başa çatıb, penalti seriyasında isə Argentina 4:2 hesabı ilə qalib gəlib.
Lionel Messi final matçında neçə qol vurub?
FIFA-nın statistikasına görə, Messi final matçında 2 qol vurub: birinci hissədə penaltidən (23-cü dəqiqə) və əlavə vaxtın ikinci hissəsində (108-ci dəqiqə). Penalti seriyasında da öz zərbəsini dəqiq yerinə yetirib.
Kilian Mbappe final matçında neçə qol vurub və hansı rekorda imza atıb?
FIFA-nın rəsmi məlumatlarına əsasən, Mbappe final matçında 3 qol vurub (80, 81 və 118-ci dəqiqələrdə) və beləliklə, Dünya Çempionatları tarixində finalda hat-trick edən ilk oyunçu olub. O, həmçinin turnirin bombardiri olub (8 qol).
Messinin dünya çempionu olması niyə belə böyük əhəmiyyət daşıyırdı?
Futbol mütəxəssislərinin fikrincə, Messi karyerası boyunca bütün mümkün nailiyyətlərə imza atsa da, ona yalnız dünya çempionluğu çatmırdı. Bu qələbə ilə o, Diego Maradona və Pele kimi əfsanələrlə eyni səviyyəyə yüksəldi və “futbol tarixinin ən böyük oyunçusu” müzakirələrində ən güclü arqumentə sahib oldu.
2022 Dünya Çempionatı finalı nə üçün ən yaxşı final hesab olunur?
“The Athletic”, “ESPN” və “FIFA” kimi nüfuzlu mənbələr bu finalı: a) rekord sayda qolların vurulması (6 qol), b) dramatik dönüşlər (Fransa 0:2 hesabında uduzarkən bərabərləşdirdi), c) iki nəslin ən parlaq ulduzları arasında qarşıdurma (Messi və Mbappe), d) yüksək texniki keyfiyyət və e) emosional penalti seriyası səbəbindən ən yaxşı final adlandırırlar.
Futbol tarixinin unudulmaz səhifəsi
2022 Dünya Çempionatının finalı təkcə Argentina və Fransa arasında keçirilən bir matç deyil, futbol tarixinin ən dramatik və yadda qalan səhifələrindən birinə çevrildi. Messi və Mbappenin şəxsi qarşıdurması, dramatik dönüşlər, rekord sayda qollar və nəhayət, penalti seriyasındakı gərginlik – bütün bunlar bu matçı xüsusi edən amillərdəndir.
Messinin, nəhayət, dünya çempionu olması onun əfsanəvi karyerasını tamamladı və onu birmənalı şəkildə futbol tarixinin ən böyük oyunçularından biri etdi. Bu final matç təkcə iki komanda arasında deyil, iki fərqli nəslin, iki fərqli futbol fəlsəfəsinin və iki fövqəladə istedadın – Messi və Mbappenin qarşıdurması idi.
“Guardian” qəzetinin futbol şərhçisi Barney Ronay 2022-ci ilin sonunda yazırdı: “Bu elə bir final idi ki, hətta ən istedadlı ssenarist belə təsəvvür edə bilməzdi. Futbolun gözəlliyi və qeyri-müəyyənliyi bu matçda öz kulminasiya nöqtəsinə çatdı.”
Azərbaycan İdman Akademiyasının hesabatında qeyd edildiyi kimi: “Qatar 2022 finalı yüzlərlə Azərbaycan gəncini futbolla məşğul olmağa həvəsləndirdi. Bu matç, futbolun necə böyük bir birləşdirici qüvvə olduğunu göstərdi və milyonlarla insana unudulmaz anlar yaşatdı.”
